Wielu twórców poszukuje informacji na temat tego, co podlega ochronie własności intelektualnej i jakiego typu utwory mogą być zabezpieczone poprzez przepisy dotyczące ochrony praw autorskich i praw pokrewnych. Warto poznać odpowiedź na to pytanie, ponieważ prawo autorskiemu podlega wiele dzieł twórczych, niezależnie od formy, jaką posiadają.
Czym jest prawo autorskie?
Coraz więcej osób znajduje zatrudnienie w branżach wymagających samodzielności, kreatywności i innowacyjności. W związku z tym pojawia się wiele oryginalnych dzieł twórczych, które wymagają prawidłowego zabezpieczenia. Jednym z jego form są prawa autorskie, które stanowią formę ochrony własności intelektualnej. Przy jej pomocy twórcy mogą kontrolować ich dystrybucję, a także mieć pieczę nad reprodukcją. Pozwala to posiadaczowi praw autorskich na dysponowanie zestawem praw wyłącznych z uwzględnieniem wyjątków od tej ochrony.
Ochrona praw autorskich i praw pokrewnych jest domeną prawa cywilnego. Przynależą one co do zasady twórcom – autorom danego utworu bądź też innemu uprawnionemu do niego podmiotowi. Osoba ta może nie tylko korzystać i decydować o eksploatacji danego utworu, ale także czerpać z niego bezpośrednie bądź pośrednie benefity w postaci korzyści majątkowych.
Kogo i co zabezpiecza prawo autorskie?
Przedmiot prawa autorskiego, zgodnie z polskim ustawodawstwem, obejmuje każdy przejazd twórczej działalności posiadającej indywidualny charakter, bez względu na jego postać, wartość, przeznaczenie bądź też sposób wyrażania. Ochrona praw autorskich działa w sposób automatyczny. Oznacza to, że chroni ona dany utwór z chwilą jego powstania, bez konieczności dopełnienia jakiejkolwiek formalności. W związku z powyższym twórca, który nie ukończył jeszcze swojego dzieła również może objąć go ochroną prawem autorskim i tym samym zabezpieczyć przed wykradzeniem, bezprawnym użytkowaniem, eksploatowanym w nieprawidłowy sposób, kopiowaniem czy też modyfikowaniem niezgodnie z wolą autora. Kluczową kwestią jest to, iż przedmiot prawa autorskiego może być zarówno dziełem literackim, artykułem prasowym, a także przedmiotem w postaci rzeźby, obrazu czy innego wytworu dzieł plastycznych.
Ochrona praw autorskich rozciąga się także na teksty tworzone na zamówienie danego klienta, względem których nie przekazano majątkowych praw autorskich. Dzieje się tak z przypadku, gdy osoba zlecająca wykonanie tekstów bądź innych dzieł nie uiściła za nie należnej zapłaty w wyznaczonym terminie. Wówczas nie może ona dysponować żadnym dziełem, ponieważ nie posiada do niego praw autorskich.
Wyłączenie ochrony prawa autorskiego – pod jakimi warunkami funkcjonuje ta zasada?
Polski ustawodawca przewidział kilka rodzajów treści, których nie można określić przedmiotem prawa autorskiego, ponieważ nie korzystają one z ustawowej ochrony. Chodzi tutaj przede wszystkim o następujące dzieła, do których należą:
- opublikowane opisy patentowe,
- publikowane opisy ochronne,
- proste informacje prasowe,
- dokumenty urzędowe,
- materiały,
- znaki,
- symbole,
- akty normatywne,
- urzędowe projekty aktów normatywnych.
Wyżej wymienione utwory nie wchodzą w zakres przedmiotowy prawa autorskiego. Są one traktowane jako materiały, wobec których prawa autorskie nigdy nie mogły powstać lub też jako utwory, wobec których wygasły prawa autorskie majątkowe, ponieważ należą one obecnie do domeny publicznej.
Materiały pochodzące z urzędu lub innych instytucji publicznych wykonujących zadania publiczne nie są objęte ochroną prawa autorskiego.
Istnieje podział na autorskie prawa osobiste, a także autorskie prawa majątkowe. Pierwsze z nich nadają prawo autora do bezpośredniego powiązania jego dzieła z jego personaliami. Z kolei autorskie prawa majątkowe obejmują monopol praw majątkowych ustanowionych na rzecz autora danego utworu bądź też posiadacza praw, który uzyskał je na mocy zawartego porozumienia dotyczącego korzystania z utworu – umowy z autorem danego dzieła.
Każdemu twórcy przysługują prawa autorskie. Dzięki nim można zabezpieczyć stworzony przez siebie utwór w taki sposób, aby nie korzystały z niego w sposób bezprawny osoby trzecie. Chodzi tutaj przede wszystkim o eksploatowanie go w postaci kopiowania, modyfikowania czy też przywłaszczania.
